Zo voorkomt Rijkswaterstaat dat de grootste zeesluis ter wereld het Noordzeekanaal verzilt

• Videobestand
  mp4 | 262,47 MB
• Audiobestand
  mp3 | 9,53 MB
• Ondertitelingsbestand
  vtt | 13,58 KB

MERIJN DOGGEN: Hier, in het zeesluiscomplex van IJmuiden probeert elke dag de zee allemaal zout water ons land in te laten stromen. Maar dat laten we ons natuurlijk niet gebeuren. Met slimme tech houden we ons zoete water zoet. (Beeldtitel: Bright Builders. Aflevering 3. Merijn Doggen:) RUSTIGE MUZIEK Hoi, ik ben Merijn van Bright. En dit is de derde aflevering alweer van Bright Builders een serie in samenwerking met Rijkswaterstaat. En deze video staat helemaal in het teken van verzilting en wat je daartegen kan doen. Want als we niet oppassen, krijgen we te veel zout water binnen en dat is net als te veel zout in je eten niet goed. Gelukkig kunnen we met hardware en software verzilting tegengaan. Bijvoorbeeld bij de nieuwe zeesluis in IJmuiden. Hoe? Dat vertel ik zo. (Een sleepboot trekt een groot schip door de zeesluis.) Als zout zeewater via onze sluizen te ver ons land instroomt wordt zoet water ook zouter, en dat noemen we verzilting. En te veel verzilting zorgt voor problemen. (Een glas wordt gevuld met water.) Zo drinken we het liefst zoet water uit de kraan. En naast dieren en planten hebben ook de boeren en industrie er last van als het water te zout is. Denk bijvoorbeeld aan bloembollen, die zijn heel erg gevoelig voor water dat net een tikkie te veel zout bevat. (Schepen varen richting de zee.) Nederland wordt in het noorden en het westen helemaal omringd door zee dus verzilting is op zich geen bijzonder verschijnsel. Maar met de klimaatverandering en de recente lange droge periodes is het wel extra opletten geblazen. (In de droge grond van een kwekerij zitten scheuren.) Nederland heeft drie bronnen voor zoet water. Namelijk: de rivieren, de regen en het grondwater. Van dat water gebruiken we een deel, slaan we een deel op bijvoorbeeld in het IJsselmeer, en verdampt er een deel. De rest, dat gaat zo met de rivieren mee de zee in. Zonde, denk je misschien maar nee, want als dat water niet zou worden afgevoerd zou Nederland onder water komen te staan. Bovendien zorgt de stroom aan zoet water naar zee ervoor dat het zoute water niet te ver het land indringt. Maar door klimaatverandering staat dat systeem onder druk. Want als de zeespiegel stijgt, neemt de druk van het zoute water op het zoete oppervlakte- en grondwater toe. Bovendien zorgen de lange droge periodes ervoor dat er ook nog eens minder water door de rivieren heen stroomt waardoor de druk daar afneemt. Gevolg: zout water dringt steeds verder ons land binnen, als we niets doen. Maar gelukkig doen we dat wel. Hier bij de nieuwe zeesluis in IJmuiden stroomt straks iedere keer dat er een schip doorheen gaat, tien miljoen kilo zout het Noordzeekanaal in. Even ter vergelijking: dat is net zo veel als veertig vrachtwagens vol met strooizout. Dat is een enorme hoeveelheid, maar dat is ook niet zo gek want dit wordt straks de grootste zeesluis ter wereld. Ook die andere zeesluis, waar ik was in aflevering 1, de Nieuwe Sluis Terneuzen heeft hetzelfde probleem, zij het in iets mindere mate. Bij IJmuiden werken ze met de volgende oplossing: selectieve onttrekking. Oftewel, ze gaan het zoete en het zoute water van elkaar scheiden. (Ergens binnen trekt hij z'n jas uit.) Maar hoe werkt dat dan? Nou, zout water is zwaarder dan zoet water. Dus het zoete water drijft als het ware op het zoute water. Dit gegeven gebruiken ze bij die nieuwe, gigantische zeesluis. Met een omleiding wordt het zoute water teruggepompt naar zee door een gemaal. Door een betonnen dam te plaatsen in de omleiding met aan de onderkant een opening wordt het lichtere zoete water tegengehouden terwijl het zwaardere zoute water er aan de onderkant langs kan. Een andere oplossing, die ze gebruiken bij de Nieuwe Sluis Terneuzen zit hem in slimme software. Die zorgt ervoor dat de bedienaars van de sluizen die sluizen op het juiste moment opendoen en weer dicht. (Bij de sluis.) En die slimme software, die wordt gemaakt door Laurens onder andere. Hoe zorgt software ervoor dat 't zoutgehalte in onze rivieren niet te hoog wordt? LAURENS NIEREISEL: We hebben 'n dashboard gecreëerd voor sluisoperators waarop zij kunnen zien: hoelang moet ik de sluisdeur openzetten? Wat zijn de optimale tijden? Wat is de doorstroom, de zoutindringing? Al die informatie zorgt ervoor dat operators beter hun werk kunnen doen. Waar halen jullie alle data vandaan voor dat dashboard? Wij hebben een netwerk van meetpunten, ongeveer 1.500 stuks in Nederland, België en Duitsland. Die meetpunten meten de watertemperatuur, stroomsnelheid de hoeveelheid zout in het water en andere parameters. De data ontvangen we van ons meetnet, maar ook van het KNMI. En aan de hand van al die meetwaarden creëren wij dus een dashboard waarop een operator al die informatie kan zien. Dus dan kan het zijn dat een schip even moet wachten nog bij een sluis omdat anders het zoutgehalte te hoog wordt? Het kan dus zijn dat een schip iets langer moet wachten omdat dat voor de zoutindringing zo optimaal mogelijk is. Is het moeilijk om te werken met zo veel belanghebbenden? Ja, dat klopt, maar dat is juist ook een superinteressante uitdaging. Je ziet bij zowel IJmuiden als de Nieuwe Sluis Terneuzen dat je te maken hebt met veel belanghebbenden, stakeholders maar al die mensen en belangen samenbrengen maakt mijn werk hartstikke interessant. -Oké, dank je wel. Doei. -Doei, Merijn. Met de slimme software en door zout water via een omweg terug te pompen naar zee wordt er al heel veel zout water tegengehouden bij de grote sluizen in bijvoorbeeld IJmuiden en Terneuzen. Maar bij de kleinere sluizen zijn ze met nog iets tofs bezig, namelijk met belletjes. Zoals bij de Krammersluizen, op de grens van Zuid-Holland en Zeeland. Daar heeft Rijkswaterstaat samen met partners een praktijkproef gedaan met een scherm van bellen. (In water zitten bellen.) Dit scherm zorgt ervoor dat het zoute water heel erg vertraagd de sluis instroomt als de deuren worden opengezet. Dus is het zo dat als de deuren dicht zijn, er veel minder zout water in de sluis zit. Een voordeel van zo'n bellenscherm is dat schepen er gewoon doorheen kunnen varen. Een bellenscherm is eigenlijk niets meer dan lucht die ontsnapt uit een buis met gaatjes. Maar om dat efficiënt te doen, dat is nog best wel ingewikkeld. Want leg je zomaar een buis met gaatjes neer op de bodem van een sluis dan ontstaan er overal luchtstralen met daarboven wat belletjes maar het zoute water lekt gewoon door die luchtstralen heen. Door gebruik te maken van speciaal ontwikkelde mondstukken ontstaan er wel gelijk belletjes bij de buis en wordt de luchtdruk ook nog eens goed verdeeld zodat er een mooi bellenscherm ontstaat. Andere innovaties die je aan het systeem kan toevoegen zijn een scherm van omhoogstromend water en een beweegbare drempel die de stroming van het zoute water tegenhoudt. Best ingewikkeld nog, hè, dat zout tegenhouden. Tot nu toe worden bellenschermen eigenlijk vooral gebruikt bij wat kleinere sluizen maar bij de bouw van de Nieuwe Sluis in Terneuzen worden al wel voorbereidingen getroffen voor het eventueel plaatsen van zo'n bellenscherm of een drempel, mocht dat nodig zijn. Zo zie je maar, er wordt hard gewerkt om Nederland niet te laten verzilten. Heb je daar vragen over, stel ze dan hier beneden in de comments dan ga ik ze proberen te beantwoorden samen met Rijkswaterstaat. Geef een duimpje omhoog en abonneer je op dit YouTube-kanaal. Tot de volgende. Bye! (Beeldtekst: Meer van Bright. Abonneer op ons kanaal.)